Wat is een aandeel?

Een aandeel is een eigendomstitel van een bedrijf. De bezitters van de aandelen van een bedrijf worden samen de aandeelhouders genoemd, en zijn dus gezamenlijk eigenaars van het bedrijf. Aandelen hebben doorgaans geen vervaldatum, het gaat meestal om permanente terbeschikkingstelling van het geïnvesteerde kapitaal. Wil de eigenaar van de aandelen zijn geld terug, dan dient hij zijn aandelen te verkopen, tegen de dan tussen koper en verkoper overeengekomen prijs, of tegen een koers, zoals die op de beurs bepaald wordt.

Aandelen geven geen recht op een vast inkomen, daar het niet om geleend geld gaat, zoals dat via een obligatielening wel het geval is. Tesamen met het eventuele dividend, vormt de meerwaarde op het aandeel (dus de koersschommeling tussen de terbeschikkingstelling van het kapitaal, of de aankoop van het aandeel van een bestaande aandeelhouder, en de verkoop) de return of het globale inkomen van het aandeel. Met andere woorden, men kan er zowel aanzienlijke verliezen als winsten mee verkrijgen.

Hoewel aandelen geen vaste of nominale waarde hebben, kan men de oorspronkelijke waarde ervan op het document vermelden, doch dit heeft slechts een historische betekenis. Als deze waarde vermeld staat, vindt men deze terug in de rubriek “kapitaal” van de rekeningen van het bedrijf.

Via de aandeelhoudersvergadering hebben de houders van aandelen in het bedrijf recht op inspraak in de bedrijfsvoering. Vaak, vooral wanneer het een ter beurze genoteerd bedrijf betreft, zijn er vele duizenden aandeelhouders, en het zou dus niet praktisch zijn om die allemaal bij de dagelijkse bedrijfsvoering te betrekken. In plaats daarvan heeft het bedrijf een bestuur dat als hun vertegenwoordiging bij de bedrijfsvoering betrokken is. Deze bestuurders worden benoemd door de directie, en hun aanstelling wordt op de eerstvolgende algemene vergadering bekrachtigd. Elk aandeel geeft tijdens de algemene vergadering recht op een stem. Soms kunnen er aan (een deel van) de aandelen meerdere stemmen toegekend worden. Dit gebruik wordt als weinig democratisch gezien en sterft dan ook uit. Als iemand meer dan 50% van alle aandelen heeft, geeft hem dat de complete controle over het bedrijf.

Als tegenprestatie voor de investering krijgen de aandeelhouders een deel van de winst van het bedrijf uitgekeerd in de vorm van een dividend. Bovendien kan de waarde van een aandeel stijgen als de totale waarde van het bedrijf (het eigen vermogen) groeit, of er de verwachting bestaat dat dat in de toekomst zal gebeuren. De toegenomen waarde van het aandeel kan de aandeelhouder verzilveren door het aandeel te verkopen op de aandelenbeurs (beurshandel). De aandelen van één bedrijf kunnen op meerdere beurzen tegelijk verhandeld worden. Voorbeeld hiervan is de Belgisch-franse bankverzekeringsgroep Dexia, genoteerd op Euronext Parijs en Brussel, of het vroegere Petrofina, vroeger genoteerd te Brussel en te New-York.

Waarom zou een bedrijf aandelen uitgeven?

Wanneer er ideeën bestaan voor bedrijfsvoering, maar er is geen geld om het idee tot uitvoer te brengen kan de eigenaar proberen naar een bank te stappen en daar geld te lenen. Voor zo’n lening wil een bank echter garanties, of een hogere dan de gangbare marktrente als vergoeding voor het risico. Alternatief kan het bedrijf aandelen uitgeven, en zo proberen mensen die enthousiasme voor het idee delen mee te laten betalen aan de uitvoering. Deze mensen zijn vaak bereid om enige tijd te wachten voordat ze een rendement op hun geld zien. Soms wordt er naar dit soort startgeld verwezen als durfkapitaal. Dit laatste is vooral het geval als het gaat om bedrijven die nog geen trackrecord hebben, zodat het risico veel hoger ligt dan bij een gevestigd en bekend bedrijf. In een nog vroeger stadium, wanneer het gaat om de financiëring van een idee, waarmee een bedrijf als zodanig nog in een opstartfase is, spreek men over ‘seed-kapitaal’. De risicograad hiervan is beduidend hoger dan in het voorgaande geval.

Het eerste bedrijf wereldwijd dat aandelen uitgaf was de Vereenigde Oostindische Compagnie, in 1602. En daar zien we nog een reden om aandelen uit te geven; het was toen een groot risico om maar één schip te bezitten. Ging het schip verloren, dan verdween daarmee al het kapitaal. Het was daarom veel minder risicovol om in plaats van één schip, twintig aandelen van twintig schepen te bezitten. Risicospreiding was dus voor de eerste aandeelhouders een belangrijke motivatie om ze uit te geven.

Terminologie in verband met aandelen

Rechten verbonden aan aandelenAandelen geven recht op een dividend. Dit is een variabel gedeelte van de winst, en is voor het bedrijf geen verplichting. De economische en andere factoren bepalen de hoogte van dit bedrag.

De aandeelhouder heeft stemrecht op de algemene en op de buitengewone algemene vergaderingen. Er kan worden beslist over de goedkeuring van de jaarrekeningen, de aanwijzing en het ontslag van de bestuurders, de goedkeuring van het bedrag van het dividend, alle elementen die het recht op controle op het bestuur vertegenwoordigen.

De aandeelhouder krijgt door zijn bezit van aandelen ook informatierecht : hij heeft recht op inzage in de balans van het bedrijf, kan de effectenportefeuille inzien, mag het verslag van commissarissen en revisoren, en andere informatie die uitgaat van het bedrijf, inzien. Op die wijze oefent de aandeelhouder zijn recht van controle op het bestuur uit.

De aandeelhouder heeft spreidingsrecht: als de vennootschap wordt ontbonden, heeft hij recht op het overblijvende deel van het vermogen. Hierbij moet wel rekening gehouden worden dat verschillende categorieën van aandelen verschillende rechten kunnen geven.

Het aandeel genereert ook een inschrijvingsrecht. Dit is een voorrang bij het uitgeven van nieuwe aandelen, wanneer deze worden uitgegeven. Dit recht kan opgeheven worden door de vergadering van de aandeelhouders. Wenst de aandeelhouder niet aan de kapitaalverhoging deel te nemen, kan zijn inschrijvingsrecht verkocht worden, zo dit in de uitgaveprospectus is voorzien.

Tenslotte hebben de aandeelhouders van ter beurze genoteerde bedrijven een recht van overdracht: de aandelen zijn verkoopbaar aan derden op een door het bedrijf bepaalde beurs. Als een bedrijf niet beursgenoteerd is, bepalen de eigenaars van de aandelen zelf (op de algemene vergadering) welke overdrachtmodaliteiten er moeten in acht genomen worden. Zo kan er bepaald worden dat verkoop alleen mag gebeuren aan familieleden van een (familiaal) bedrijf, of dat overdracht op een gespreide manier moet gebeuren: maximaal een bepaald aantal aandelen per tijdsperiode. Alle mogelijke bepalingen zijn denkbaar.

Categorieën van aandelen

Genoteerde aandelen: Alle aandelen op naam en aan toonder worden toegelaten tot notering, met als enige voorwaarde dat het kapitaal volstort is. De marktautoriteiten stellen wel de nodige eisen, zoals een minimumomvang van het kapitaal, publicatieplicht van financiële en koersgevoelige informatie omder strikte voorwaarden en op geregelde tijdstippen, regels inzake goed beheer en dergelijke meer.

Aandelen aan toonder: zijn aandelen die op papier gedrukt zijn. Zij kunnen aan derden doorgegeven worden, met of zonder speciale administratieve procedures.

Aandelen op naam: zijn niet materieel leverbaar, en de overdracht dient in het aandeelhoudersregister van het bedrijf genoteerd te worden. In Nederland moet een aandelen-overdracht met aandelen op naam altijd door een notaris worden vastgelegd.

Aandelen met of zonder stemrecht: met stemrecht verlenen zij de aandeelhouder recht om deel te nemen aan de algemene vergadering aan de stemming en aan het bestuur. Zonder stemrecht geven zij alleen recht op een dividend, dat niet mag verschillen van het dividend van de stemgerechtigde aandelen.

Preferente aandelen: kunnen, maar moeten niet, vóór alle overige aandelen recht geven op een deel van de jaarlijkse winst. Bij ontbinding van het bedrijf worden ze ook ´vóór de andere terugbetaald.

Aandelen met STRIP-VVPR:(typisch Belgische constructie). VVPR staat voor verlaagde voorheffing/précompte reduite. Het betreft typisch Belgische aandelen die na 1 januari 1994 werden gecreëerd om het kapitaal te helpen in het land te blijven. De aandelen leveren een dividend dat slechts onderhevig is aan 15% roerende voorheffing in plaats van 25%. Vanwege de geringe verhandelbaarheid van deze nieuw uitgegeven aandelen, die noteerden naast hun reeds bestaande, oudere aandelen, werd naar een methode gezocht om deze aandelen gelijk te schakelen met de niet op deze wijze bevoordeelde aandelen. Uiteindelijk werd beslist het fiscaal voordeel te onthechten van het aandeel, en apart verhandelbaar te maken. Wanneer de aandeelhouder een coupon voorlegt ter inning van een dividend, en in het bezit is van de strips, kan hij dus genieten van de verminderde voorheffing. In het andere geval zal hij op zijn didvidend 25% roerende voorheffing moeten betalen.

Aandelen die het kapitaal van de vennootschap niet vertegenwoordigen: Ook genoemd winstaandelen. Zij vertegenwoordigen niet het kapitaal van de onderneming, en evenmin een materiële inbreng. Het betreft een niet-financiële inbreng, zoals de know-how van een van de stichters, die deze kennis gewaardeerd wil zien door de overige aandeelhouders. Ze geven recht op een deel van de winst, maar beperken tegelijkertijd in mindere of meerdere mate het stemrecht. Dat stemrecht heeft de betrokken aandeelhouder via zijn (eventuele) gewone aandelen.